Çayın Faydaları

Çayın faydaları, “Tavşan kanı sıcak çay” tabirini duyan herkesin aklına takılan sorulardandır. Tüketilen sıvılar arasında sudan sonra 2. sıraya taht kuran, gönüllerin şampiyonu Türk çayı, ülkemizin milli içeceklerinden biridir.  Kahvaltıdan keyif anına, yorgunluktan tatlı eşliğinde sunulmasına pek çok sofranın gözdesidir. Topraklarımızı sabah ezanıyla birlikte günü aydınlatan güneş gibi ısıtır, gece ise tatlı sohbetlerin eşiğinde sürdürür.

Çay, memleketimizin kültür ögelerinden biridir. Pek tabi bu durum ülkemizdeki gıda sektörünü de şekillendirir. Birbirinden farklı tasarımlara sahip etkileyici semaverler, kupa bardaklar, geleneksel tabirlere konu olmuş ince belli bardaklar, porselen demlikler çay kültürümüzün piyasaya yansıması niteliğindedir. Peki günün her saatinde severek tükettiğimiz siyah çay hakkında neler biliyoruz? Hadi gelin birlikte tarihsel bir yolculuğa çıkalım!

Çay Nedir?

 Asıl adı Camellia sinensis olan çay bitkisinin yaprakları toplanarak üç farklı çaya dönüştürülür. Bunlar; siyah çay, yeşil çay ve oolong çayıdır. Türkiye’de özellikle Karadeniz bölgesinde yaygın olarak hasat edilen çay bitkisi, uzun ve emek isteyen süreçlerin sonucunda siyah bir toz halini alır. Demleme ya da haşlama yöntemiyle pişirildikten sonra suya kan kırmızısı bir renk ve lezzetiyle baş döndüren bir aroma verir.

 Elbette her milletin kendine özgü bir çay kültürü vardır ancak Türk çayı yaz kış, tatlı tuzlu ekşi demeden her gıdanın yanında severek tüketilmesiyle başka bir boyut kazanır. Bu arada bizim camellia sinensis bitkisinden elde edilen çay oranlarını türlerine göre sıralarsak; en büyük payı %76 ile siyah çay, %22’lik oranı yeşil çay, %2’lik payı ise oolong çayı alır.

Nasıl Üretilir?

Çay en genel tabiriyle bitkinin çiçek, kök, gövde, tohum ve kabuklarının hasat edildikten sonra kurutulmasının ardından kaynama usulüyle demlenen bir içecek türüdür. Karadenizli olalım ya da olmayalım hepimizin çayın toplanma süreci hakkında az çok bilgi sahibiyiz. O muhteşem yeşil tepelerin içinde çay hasadına özel üretilen makaslarla çay toplayan güçlü kadınların eline gelen yapraklar çuvallara doldurularak fabrikanın yolunu tutar.

Toplanan yapraklar fermente edilir, ısıtılır ve ardından boyutlarına göre ayrılırlar. İşlem gören çayların büyük bir kısmı sofralarımızda severek tükettiğimiz siyah çaya dönüşürken kalan kısmı ise diğer bitkilere ve meyvelere karışarak farklı türlerdeki çayların üretiminde kullanılır.

Çayın Özellikleri

Elbette çay yetiştirmenin de bir inceliği var. İşte size çayın bilinmeyen özellikleri;

• Çay, doğal ortamında hiç müdahale edilmeksizin büyütüldüğünde neredeyse bir ağaç gibi dallanıp budaklanır.
• Çay yetiştirilirken, yeterli seviyede sıcaklık ve nem sağlanırsa yıl boyu büyümeye devam eder.
• Çay bitkisinin çiçeği de vardır. Bu çiçek beyaz renklidir. Görünümü papatyayı andırır.
• Çay bitkisinin meyve verme süreci yaklaşık olarak bir yılı bulabilir.
• Çay yetiştiriciliğinde çiçek tohumlarının oluşumu ve çiçeğinin açması çayın aromasının lezzetlenmesi açısından son derece önemlidir. Bu nedenle çayın toplandığı mevsim büyük önem taşır.

Çayın Tarihsel Gelişimi

Çayın ne kadar eski bir tarihi olabilir ki diyorsanız size bildiğimiz birkaç rivayeti anlatalım. Milattan önce 3000’li yıllarda Çin imparatorunun hizmetlisi suyu ağaçların altında kaynatırken yapraklar ansızın suyun içine düşer. Çayın suyun içinde kaynaması ile birlikte suyun rengi kahverengimsi bir hal alır. İmparator bu renkli suyun tadına bakar. Böylece çayı ilk keşfeden olur. 

Buna benzer rivayetler Hindistan’da da anlatılsa da Hint rivayetleri ve yazıtlarına göre çayı tüketen ilk kişi Buda olmuştur. Buda uykusu geldiğinde ya da yorgun hissettiğinde çay yapraklarını çiğner ve enerjisini toplarmış.

Çay içen ilk Türk ise 12. yy’da yaşamış Hoca Ahmet Yesevi’dir. Kendisi, çayın bir şifa kaynağı olduğunu söylemiştir. Türkiye’ye ise çayın Sultan 2. Abdülhamid döneminde Japonya’dan geldiği söylenmektedir. Hatta ilk çay denemesi de Bursa’da yapılmıştır.

Siyah Çayın Faydaları Nelerdir?

Çayın faydaları, çay bitkisinin içerisinde yer alan antioksidan madde sayesinde say say bitmez. Hadi gelin çayın faydaları siyah yakından inceleyelim!

• Çayın ve damar sağlığına bire birdir. Yeterli ve düzenli şekilde tüketildiğinde kullanımı özellikle kolesterol ve trigliserit düzeyini düşürmektedir.
• Çayın içerisinde yer alan kafein kan pıhtılaşmasını azaltır. Bu sayede kalp krizi riski azalır.
• İçerisinde yer alan polifenol sayesinde vücutta yer alan iyi bakterilerin çoğalmasını sağlarken kötü bakterilerin de azalmasını sağlar.
• Düzenli çay tüketimi sindirim sisteminin iç duvarını onarmaya yardımcı olur.
• Antimikrobiyal içeriği ile bağışıklık sistemine katkısı da son derece fazladır.
• Yapılmış pek çok çalışmaya göre çayın hormonal meme tümörlerinin yayılımını engellediği ortaya çıkmıştır.

• Siyah çayın içerisinde yer alan kafein ve L-theanine adlı madde sayesinde uyanık kalma kolayca sağlanır, çalışma verimliliği ve odaklanma artar.
• Siyah çayın içinde yer alan fitokimyasal sayesinde kemikler güçlenir.
• Osteoporoz ve artrit gibi eklem ve kemik hastalıklarının önlenmesine yardımcı olur.

• Düzenli çay tüketimi başlangıç düzeyindeki nörolojik hastalıklara ve stres düzeyine olumlu katkıda bulunur.
• Zihinsel rahatsızlıklara sebebiyet verecek toksinlerin vücuttan kolayca atılmasını sağlar.
• Aşırı terleme sonucu oluşan kokuyu engeller.

• Yanık, kesik, kaşıntıları hafifletmede siyah çayın cilde faydaları etkilidir. Soğuk çay poşetlerini kullanmak acıyı hafifletir.
• Çayın buharını dikkatlice gözlerinize kısa süreli tutmanız siyah çayın göze faydaları için etkilidir. Bu sayede göz enfeksiyonlarını ve göz yorgunluğunu azaltabilirsiniz.
• Siyah çay saça faydaları, çayın içinde bulunan kafein sayesinde artar. Saçların uzun ve gür olmasını sağlar. Ayrıca saç dökülmesine iyi gelir.

Siyah Çayın Zararları Nelerdir?

Siyah çayın ne gibi zararları vardır? sorusunun cevabı aslında tüketim sıklığınızda saklıdır. Ee atalarımız boşuna azı karar çoğu zarar dememişler. İşte siyah çayın zararları;

• Fazla içildiğinde vücutta demir eksikliğine neden olur.
• Aşırı çay tüketimi uyku problemine neden olur.
• Kronik baş ağrılarını tetikleyebilir.
• Hamilelik sürecinde çay gibi kafein barındıran içeceklerin aşırı tüketimi düşük riskini arttırabilir.
•  Çay tüketimi ile oluşan kafein uyarımı kişinin bünyesine tahribatlar verebilir. Bu nedenle fazla çay içmenin zararları olabilir.
• Çayın içerisinde yer alan oksalat adlı madde böbrek taşı oluşumuna sebep olur.
• Sürekli sıcak besinler ve içecek tüketimi yemek borusundan geçişte kanala tahribat verir. Bu nedenle çayı aşırı kaynarken içmek önerilmemektedir.
• Vücudunuzdaki ödem ve şişlikler varsa bunun sebebi çok çay, az su tüketiyor olmanız olabilir.
• Çay tüketimi günde 4 bardaktan fazla olmamalıdır.
•  Karaciğer rahatsızlığı olan ve insülin direnci yüksek olan kişiler için aşırı çay tüketimi tehlikeli olabilir.
• Çay, insan vücudunun ihtiyaç duyduğu suyun yerini tutamayacağı gibi bir de vücuttaki suyu çeker.
•  Aşırı çay tüketimi dişlerde leke oluşumuna ve sararmaya sebep olur.
• Çay tüketimini aç karnına yapmak bazı kişilerde mide yanması ve mide bulantısına sebep olabilir.

Siyah çayın faydaları ve zararları olsa da tüketimi her besinde olduğu gibi büyük bir özen ve dikkat ister.

Çay Çeşitleri Nelerdir?

Gündelik hayatta tüketilen çay çeşitleri arasında siyah çay en çok tüketilen içecek olsa da diğer çay çeşitleri de popülaritesini giderek arttırmaktadır. Bu çeşitler arasında en bilinenleri sizin için sıraladık.

• Siyah Çay: Toplanmış yapraklar yavaşça kurutulmaya bırakılır. Yapraklar, kuruma sürecinde oksijenle tepkimeye girer bu sayede çayın rengi yeşilden siyaha döner. Aslında siyah çay ve yeşil çay aynı bitkiden elde edilirler. Bu iki çayın birbirlerinden tek farkı üretim esnasında geçirmiş olduğu aşamalardır.  Siyah çayın güneşe uzun süre maruz kalması diğer çaylara göre daha yoğun deme ve tada sahip olmasına neden olur.
• Yeşil Çay: Çay yapraklarının usta ellerce toplanmasının hemen ardından kurutulması sonucunda yeşil çay elde edilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus yaprakların oksijen ile tepkimeye girmesine engel olmaktır. Antioksidan miktarı oldukça yüksek olan yeşil çayın bolca olduğu ülkeler arasında ilk sırayı Çin ve Japonya paylaşmaktadır. Yeşil çayın faydaları da oldukça fazladır.
• Earl Grey: Earl Grey, trunçgiller grubuna ait bir çay çeşididir. Bergamot meyvesinin özünden çıkartılan yağlarla harmanlanarak elde edilir. Peki bu çayın neden İngilizlerle anıldığını biliyor musunuz? Çünkü ismini   eski Britanya başkanı olan Earl Grey’den almıştır!
• Beyaz Çay: Bahar mevsimine yakın çaylar henüz tomurcuk halindeyken elde edilen beyaz çay, herhangi bir işlem görmeden direkt kurutulur. Bu sayede bünyesinde yüksek dozda antioksidan barındırır.
• Oolong Çayı: Çinlilerin ve Japonların geleneksel çayı olarak nitelendirebileceğimiz Oolong çayının yaprakları mavi-yeşil arası bir renktedir. Oolong çayının fermente süresi siyah çaya göre daha uzun iken beyaz çaya göre daha kısadır.
• Puerh Çayı: Çin çaylarından olan Puerh çayı dünyanın en değerli çayı olarak nitelendirilmiştir. Yüzlerce rahatsızlığa şifa olduğu söylenen bu çay diğer çayların aksine yıllandıkça değerini ve kalitesini arttırır.

Çayla İlgili Herkesin Aklına Takılan Sorular

• Bir bardak çay ne kadar kafein içerir?

Bir fincan siyah çayda yaklaşık olarak 40 ila 100 mg arasında kafein bulunurken, bir fincan beyaz çayda 12 ila 75 mg arasında kafein bulunmaktadır. Bu aralık çayın toplanma zamanı, demlenme şekli ve demlenme süresine göre farklılık gösterecektir.

• Çay bağımlılık yapar mı?

Çayın içerisinde yer alan kafein vücutta bağımlılık yapabilir. Kafeinin vücuttaki ömrü yaklaşık olarak 5-6 saat sürmektedir. Tüketiminin ardından vücutta uyarılma başlar, enerji verir ve uyku açar. Özellikle çay tiryakilerinde tüketimin kesilmesinin ardından en sık baş ağrısı gibi yan etkiler gözlemlenmiştir. Bunun dışında depresif ruh hali, mide bulanması, yorgunluk hissiyatı da görülebilir.

• Siyah çay gaz yapar mı?

Siyah çayın bünyesinde barındırdığı asidik maddelerin vücutta fazlaca birikmesi sonucu vücutta gaz ortaya çıkarabilir. Bundan dolayı gastrit gibi mide bağırsak rahatsızlığı yaşayan kişiler mümkün olduğunca çay tüketiminden kaçınmalıdır. Çay tüketimiyle birlikte su tüketimi de son derece önemlidir. Çay tüketirken su tüketmeyi ihmal ediyorsanız vücudunuzda gaz birikimi problemi ile karşılaşmanız olasıdır.

• Siyah çay kabızlık yapar mı?

Yapılmış çalışmalar sonucunda aşırı demli siyah çay tüketimi bağırsaklardaki emilimi engelleyeceğinden kabızlık problemlerini tetikleyebilmektedir. Bundan dolayı çay tüketirken demini ayarlamakta fayda var.

• Siyah çay zayıflatır mı?

Siyah çay dengeli ve düzenli tüketildiğinde, bünyesinde barındırdığı yüksek derecedeki antioksidan ve kafein sayesinde vücuttaki enerji seviyesi yükselir. Buna bağlı olarak bağışıklık sisteminde güçlenmeler görülür, kolesterol seviyesi kontrole alınarak kilonun dengelenmesi ve düzenlenmesi sağlanabilecektir.

• Bir günde kaç bardak siyah çay içmeli?

Yetişkinler üzerinde yapılan araştırmalar sonucunda yetişkinlerin günlük kafein dozunun 300 mg’ı geçmemesi gerekir. Bir çay bardağı siyah çayda yaklaşık olarak 40 ila 80 miligram arasında kafein olduğu baz alınacak olursa bir günde en fazla 4 çay bardağı siyah çay tüketilmesi önerilmektedir. Bu şekilde her gün siyah çay içmek zararlı mı? sorusuna da cevap vermiş oluyoruz.

• Çay içmek cinselliği etkiler mi?

Yapılan çalışmalara göre düzenli çay tüketen partnerler arasındaki cinsel hayatın daha sağlıklı olduğu ve hazzın arttığı gözlemlenmiştir. Çayın içerisinde yer alan kimyasal bileşenler cinsel arzuyu başlatıcı bir etkiye sahiptir.

• Şekersiz çay neye faydası var?

Şekersiz siyah çayın faydaları, büyük bir antioksidan kaynağıdır. İnsülin ve kolesterole iyi gelir, kalp krizini engelleyici bir etkiye sahiptir. Ayrıca bağırsakların çalışmasına da yardımcı olur.

Limonlu Siyah Çayın Faydaları Nelerdir?

Limonlu siyah çayın faydaları ve tarçınlı siyah çayın faydaları da önemlidir. Biraz da bu faydalara değinelim:

• Limonun içerisindeki C vitamini soğuk algınlığına karşı savaşır.
• Kahvaltı yaparken çayınıza katacağınız birkaç damla limon ile sindirim sisteminizi hızlandırır.
• Limonda bulunan C vitaminini enerjiyi arttırır.

Siyah Çay Nasıl Demlenir?

Çay demleme usulü çayın lezzetini arttıran en önemli unsurlardan biridir. Aşamaları sırasıyla şu şekilde olmalıdır;

• Çaydanlığınıza yeteri kadar su koyun ve kaynatın.
• Orta büyükte bir demlik için 3 yemek kaşığı dolusu çay yeterli olacaktır.
• Çayın üzerine 2.5 su bardağı kaynamış içme suyu ekleyin.
• Ocağın altını kısın ve kısık ateşte 20 dakika boyunca demlenmesini bekleyin. Veee çayınız hazır afiyet olsun!

Eğer bir sağlık sorununuz varsa doktorunuza danışmayı ihmal etmeyin. Daha detaylı bilgi için Sağlık Bakanlığı web sitesini ziyaret edebilirsiniz.  Tabii ki düzenli ve orta karar çay tüketimi sağlığınız açısından en doğrusu olacaktır. Bunun dışında su tüketimini, mineral ve vitaminlerinizi eksik etmeyi unutmayın, kendinize çoook iyi bakın. Bir sonraki yazımızda görüşmek dileğiyle!

Beğendiyseniz sağlık kategorisindeki diğer yazılarımıza da göz atmayı unutmayın:)

Vegan Beslenme

Vejetaryen Beslenme